Skoro R290 przy ewentualnym wycieku nie uszkadza warstwy ozonowej i ma minimalny wpływ na ocieplenie klimatu, to nie obejmują go przepisy ustawy o substancjach zubożających warstwę ozonową a instalatorzy i serwisanci urządzeń pracujących na czynnikach naturalnych takich jak propan, nie muszą posiadać uprawnień f-gazowych. Użytkownicy pomp ciepła na czynniku R290 nie muszą też pilnować cyklicznych kontroli szczelności oraz rejestracji w Centralnym Rejestrze Operatorów CRO (ich konieczność lub jej brak uzależnione są od typu urządzenia i ilości napełnienia go czynnikiem).

Dlaczego czynnik chłodniczy - R290 (potocznie zwany propanem technicznym, czystym propanem lub po prostu propanem) uznawany jest za wyjątkowy? Otóż jest on zaliczany do grupy czynników naturalnych, czyli takich, które samoczynnie występują w przyrodzie. Jest to bezbarwny i bezwonny związek organiczny należący do grupy węglowodorów nasyconych występujących naturalnie w złożach gazu ziemnego. R290 jest uznawany za docelowy w przyszłości czynnik dla pomp ciepła ze względu na neutralność dla środowiska (posiada niezwykle niski potencjał tworzenia efektu cieplarnianego GWP = zaledwie 3; oraz zerowy potencjał niszczenia warstwy ozonowej - ODP = 0). Poza tym to jeden z najbardziej wydajnych energetycznie czynników chłodniczych, posiadający świetne właściwości termodynamiczne. Przekłada się to na ponadprzeciętną wydajność urządzeń pracujących w oparciu o propan, nawet w niskich temperaturach zewnętrznych.

R290 to jeden z najbardziej wydajnych czynników chłodniczych. Słynie z niezwykle korzystnych właściwości termodynamicznych, które pozwalają urządzeniom pracować wydajnie i oszczędnie, nawet w ujemnych temperaturach zewnętrznych. Efektywność pomp ciepła na R290 może być nawet 25% wyższa, od pomp pracujących w oparciu o konwencjonalne czynniki syntetyczne biorąc pod uwagę analogiczne warunki pracy urządzeń, a to bezpośrednio przekłada się na oszczędności w domowym budżecie.

Do niedawna wielkim problemem naszych czasów było globalne ocieplenie - dziś stawiamy czoła “globalnemu wrzeniu”. Można być nawet denialistą klimatycznym, ale przed rozporządzeniami unijnymi nie sposób uciec. W kwestii syntetycznych czynników chłodniczych i ich wpływu na środowisko jeszcze niedawno mówiło się o “phase down”, czyli nakazie stopniowego zmniejszania produkcji gazów fluorowanych i ograniczania ich dostępności za pomocą kontyngentów. Dziś mówi się “phase out” - czyli o całkowitym wycofaniu f-gazów do 2050 r., a w nowych urządzeniach (m.in. pompach ciepła) już od 2026 roku!

Było wiele propozycji nowelizacji rozporządzenia 517/2014 Parlamentu Europejskiego w sprawie fluorowanych gazów cieplarnianych (tzw.: ustawa f-gazowa), włącznie z całkowitym zakazem użycia i sprzedaży f-gazów, co miałoby być rozłożone na lata 2026-2029. Znane polskie organizacje branżowe z obszaru technologii ogrzewania i chłodzenia podnosiły argumenty przeciw proponowanej nowelizacji a najistotniejszy był ten dotyczący serwisowania: “Proponowane przepisy, skutkujące niewystarczającą dostępnością czynników chłodniczych, przełożą się na brak możliwości serwisowania istniejących urządzeń. Oznaczają one również uniemożliwienie eksploatacji urządzeń będących na gwarancji oraz w okresie żywotności urządzenia przewidzianego przez producenta.* Organizacje branżowe zapewniały o bezproblemowym serwisowaniu pomp ciepła na syntetycznych czynnikach. Jest to prawda, należy jednak pamiętać, że będzie można serwisować pompy ciepła pracujące w oparciu o f-gazy, o ile będzie to czynnik zregenerowany z istniejących już urządzeń. Czy będzie to takie bezproblemowe? Czas pokaże.

Dotychczasowe przepisy UE sukcesywnie ograniczyły stosowanie f-gazów, by zakończyć na całkowitym zakazie ich stosowania po 2050 r. Pierwsze zakazy stosowania f-gazów w nowych urządzeniach (również w pompach ciepła) mają obowiązywać już od 2026 r. Dla producentów pomp ciepła oznacza to rychłe zwrócenie się w kierunku naturalnych czynników chłodniczych, spośród których najczęściej wymienia się propan (R290). Organizacje branżowe zapewniały co prawda, że dotychczas wprowadzone na rynek urządzenia na f-gazy będą mogły być serwisowane aż do “śmierci technicznej” - również z możliwością wykorzystania f-gazów. Jest to tylko po części prawdą bo:

od dnia 1 stycznia 2026 r. zabrania się stosowania fluorowanych gazów cieplarnianych o GWP wynoszącym co najmniej 2500 do konserwacji lub serwisowania urządzeń klimatyzacyjnych oraz pomp ciepła - chyba, że jest to gaz pochodzący z odzysku (zregenerowany) z istniejących urządzeń - ale i tak maksymalnie do 1 stycznia 2032 r.
Od dnia 1 stycznia 2032 r. zabrania się stosowania fluorowanych gazów cieplarnianych o GWP wynoszącym co najmniej 750 do konserwacji lub serwisowania urządzeń klimatyzacyjnych oraz pomp ciepła - chyba, że jest to gaz pochodzący z odzysku z istniejących urządzeń.

Pewnym jest, że planowane ograniczenia f-gazów będą miały wpływ na producentów pomp ciepła, którzy będą musieli dostosować swoje urządzenia do zmieniających się przepisów. W EXO Energy System zagadnienie przekierowania technologii urządzeń na czynniki naturalne, postrzegamy z punktu widzenia producenta i dystrybutora mającego ponad 20-letnie doświadczenie z R290. Jako branżyści wyrastamy z długiej historii dystrybucji i sprzedaży pomp ciepła (od 2001 r.), w tym urządzeń typu powietrze/woda na naturalnym czynniku R290, tworząc jedną z najdłuższych tradycji w Polsce i zdobywając doświadczenie wyróżniające nas na rynku ogrzewnictwa/OZE. Od 2023 roku jesteśmy też wyłącznym dystrybutorem jedynego jak dotąd na rynku modelu gruntowej inwerterowej pompy ciepła na propanie - ecoGeo+ 1-6 PRO marki Ecoforest.

Ustawa f-gazowa nie omija pomp gruntowych! Nie mówi się o tym dostatecznie głośno, a rynek i producenci nie wydają się być na to gotowi. Są wyjątki. Ecoforest w 2020 r. wypuścił na rynek pionierską gruntową inwerterową pompę ciepła na naturalnym czynniku R290 o napełnieniu poniżej 150 g. Modele ecoGEO+ PRO pracują w zakresie mocy 1-6 kW i występują w dwóch wersjach, z wbudowanym zbiornikiem CWU ze stali nierdzewnej (165 l) oraz bez zbiornika (Compact i Basic). Zastosowanie propanu jako czynnika chłodniczego pozwala na osiągnięcie wyjątkowej wydajności i temperatury zasilania do 75°C oraz umożliwia produkcję CWU powyżej 70°C bez użycia grzałki elektrycznej. Pompy ecoGeo+ PRO są niezależne od rozporządzeń f-gazowych i są przeznaczone głównie do nowych domów niskoenergetycznych, ale sprawdzą się też w mniejszych domach modernizowanych.

Pompy ecoGeo+ 1-6 PRO to pierwsze na rynku inwerterowe gruntowe pompy ciepła pracujące w oparciu o naturalny i ekologiczny czynnik chłodniczy R290. Modele ecoGeo+ Compact PRO posiadają zintegrowany zasobnik c.w.u. 165 l ze stali nierdzewnej, a dzięki naturalnemu czynnikowi R290 możliwa jest produkcja c.w.u. powyżej 70°C bez użycia grzałki elektrycznej, zaś ecoGeo+Basic PRO jest wersją bez zintegrowanego zbiornika c.w.u. Dostępne są też wykonania ze zintegrowanym chłodzeniem pasywnym i/lub aktywnym. Model propanowy ecoGeo+ (1-6 kW) od Ecoforest dedykowany jest głównie do nowych domów niskoenergetycznych o małym zapotrzebowaniu, ale sprawdzi się też w mniejszych domach modernizowanych.